Ý nghĩa của căn bếp Việt

Chuyên gia phong thủy Tiến sĩ Trần Long đã từng chia sẻ trong một cuộc họp báo rằng “bếp có ấm thì nhà mới an, phú quý mới đến”. Phòng bếp được bố trí theo phong thủy sẽ là nơi “khơi dậy” ngọn lửa vượng khí cho gia đình, đồng thời giúp gia đình mạnh khỏe, làm ăn phát tài, tích lũy tài lộc.

Do ý nghĩa to lớn của gian bếp, trong văn hóa Việt Nam xưa và nay, chúng ta thường bắt gặp nhiều phong tục, hình ảnh văn hóa liên quan đến bếp.

Khai bếp đầu năm

Xét về nguồn gốc, khai bếp đầu năm là một hoạt động dựa trên phong tục giữ lửa của người Việt. Theo phong thủy, đây là một phong tục dựa trên thuyết âm dương ngũ hành, ý nghĩa cốt lõi của nó là tạo sự đầm ấm trong gia đình, đoàn kết mọi thành viên trong gia đình, đánh thức sinh khí từ ngàn xưa.

Tuy nhiên, không nên coi đây là một nghi lễ phức tạp, mỗi gia đình có thể linh hoạt tiến hành tùy theo điều kiện, hoàn cảnh sống của gia đình. Bạn có thể nhóm lửa đầu năm, làm ấm bếp trong lễ hội mùa xuân, đun một nồi thịt heo kho, hay đơn giản hơn là đun một nồi nước sôi để pha trà.

Thuyết âm dương ngũ hành trong căn bếp Việt

Ngũ hành là sự kết hợp của 5 yếu tố: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Thỏa mãn ngũ hành là cơ sở cho mọi sự suôn sẻ, thuận lợi. Trong căn bếp Việt Nam hiện đại, bạn vẫn có thể xem hệ thống ngũ hành như sau:

• Hành Kim được thể hiện bằng các dụng cụ nấu nướng bằng kim loại như xoong, nồi, chảo đều có hình tròn, tượng trưng cho cả một năm hanh thông.
• Hành Mộc là đôi đũa, một bên tròn một bên vuông tượng trưng cho âm dương hòa hợp, hạnh phúc lứa đôi vuông tròn.
• Nguyên tố thủy không nhất thiết phải được hiểu là nước, mà nên hiểu rộng hơn là chất lỏng (ví dụ như dầu ăn, tượng trưng cho sự dồi dào).
• Bếp thuộc hành hỏa, tượng trưng cho năng lượng tràn đầy và sức khỏe.
• Hành Thổ là người mở bếp, trung tâm của bếp, thường được gắn với hình ảnh “Bộ trưởng Nội vụ” trong gia đình. Vì vậy, việc bố trí và duy trì ngọn lửa trong bếp có ý nghĩa rất lớn đối với hạnh phúc và sự thịnh vượng của gia đình.

Phụ nữ – người lính gác bếp, mái ấm của một gia đình hạnh phúc

Từ lâu, phụ nữ Việt Nam dù bình dân hay quý tộc đều gắn bó với việc bếp núc, canh lửa, canh giữ tài sản gia đình. Vì vậy, chúng ta quan niệm rằng bếp đầm ấm, tổ ấm hạnh phúc, bếp đầm ấm là nền tảng tốt cho sự thịnh vượng và phát triển. Giữ văn hóa bếp núc, giữ tục mở bếp đầu xuân được hiểu là cách cầu phúc lộc cho gia đình.

Nét văn hóa đặc biệt của căn bếp Việt

Với sự phát triển của xã hội hiện đại, người Việt vẫn còn lưu giữ nhiều tục lệ thú vị liên quan đến việc bếp núc trong dịp lễ hội mùa xuân, trong đó nổi bật nhất là tục cúng ông Táo, mâm cỗ, mâm cỗ cúng xuân và mở bếp đầu xuân.

Ông Táo là biểu hiện của niềm tin vào thần linh, khi ông Táo về nước cúng Ngọc Hoàng có thể nói những điều tốt đẹp cho gia đình, nhưng sâu thẳm trong lòng mỗi người đều cầu mong những điều may mắn trong năm mới.

Phong tục nấu bánh chưng, bánh tét mang đến không khí thoải mái, gắn kết mọi thành viên trong gia đình lại với nhau. Xung quanh nồi bánh này, mọi thứ trong quá khứ dường như đang đến gần, mở ra một tương lai tươi sáng.

Đây là một phong tục rất hay và ý nghĩa, nhưng nó đang dần mai một, nhất là ở các thành phố lớn do hạn chế về thời gian và không gian.

Và việc mở bếp đầu xuân, như mọi người đã chia sẻ, nếu trở thành một thói quen văn hóa, sẽ bù đắp cho sự thiếu ấm trong nồi trong dịp lễ hội mùa xuân.

Có thể nói, hoạt động khai bếp – vì tính đơn giản, dễ thực hiện – có thể dần đảm nhiệm vai trò tạo “chất keo”, gắn kết gia đình, giữ ấm đầu năm, là tiền đề để gia chủ đón năm mới. Đón tài lộc, mọi điều tốt lành, hạnh phúc và an khang.